Банк омбудсманы: бұл кім және ол қандай қызмет атқарады

Осы жылдың 21 желтоқсанынан бастап ол барлық қарыздар бойынша, соның ішінде тұтынушылық қарыздар бойынша дауларды қарайтын болады.

Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің Қаржы қызметтерін тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің директоры Александр Терентьев банк омбудсманының қызметіне қатысты заң нормаларын түсіндірді.

2024 жылғы маусымда Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, Қаржы нарығын және Атқарушылық іс жүргізуді реттеуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңына қол қойды. Мерзімі өткен берешекті реттеудің сотқа дейінгі тәртібін күшейту үшін заңмен банк омбудсманының барлық кредиттер бойынша дауларды шешу жөніндегі өкілеттіктері кеңейтіледі.

Заңды іске асыру үшін Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі «банк омбудсманын сайлау, мерзімінен бұрын тоқтату және оның қызметін жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы»басқарманың 2024 жылғы 16 тамыздағы №53 қаулысын қабылдады.

Банк омбудсманы қазір қандай дауларды шешуде?

Банк омбудсманы – бұл өз қызметінде тәуелсіз жеке тұлға және заң бойынша банктер оның шешімдерін орындауға міндетті. Қазіргі уақытта ол қарыз алушы-жеке тұлғалар мен банктер арасындағы ипотекалық қарыз шарттары бойынша дауларды сотқа жеткізбей шешеді. Омбудсманның өкілеттіктері «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» ҚР Заңында жазылған.

Банк омбудсманы қарыз алушылар мен банктерге өзара ымыраға келуге көмектесетін делдал ретінде әрекет етеді. Егер банк ипотекалық қарыз шартының талаптарын немесе заңды бұзған жағдайда банк омбудсманы көмекке келеді. Мысалы, банк ипотека бойынша пайызды көтерді делік, оның салдарынан сіздің ай сайынғы төлеміңіз де көтерілді. Немесе кредит бойынша төлем мерзімін өткізу мәселелері жөнінде, қиын қаржылық жағдайға душар болған, оның ішінде алаяқтық жолмен рәсімделген кредиттерге байланысты іс-әрекеттер алгоритмі және тағы басқалар жөнінде кеңес береді.

Қаржы ұйымдарының клиенттері үшін омбудсманының қызметтері тегін.

Банк омбудсманы қандай дауларды қарастырмайды

Ол өтініштерді қарастырмайды:

• соттың қарауына қабылданған және (немесе) олар бойынша заңды күшіне енген сот шешімі бар;
• ипотекалық қарыз шарты шеңберінде туындаған жағдайды реттеу мақсатында Қарыз алушының банкке, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға өтінішін жазбаша дәлелдемесіз;
• істің жаңа мән-жайлары болмаған кезде қайта жіберілген және т. б.

2024 жылғы 21 желтоқсаннан бастап банк омбудсманына қандай мәселелермен жүгінуге болады?

Банк омбудсманының құзыреті банктік қарыздардың барлық түрлеріне, сондай-ақ цессия шарты бойынша коллекторлық компаниялар мен өзге де қаржы институттарына берілген жеке тұлғалардың барлық қарыздарына кеңейтілетін болады. Цессия — бұл талап ету құқығын беру.

Егер қарыз алушының қолданыстағы кредиттер бойынша банктермен даулы сәттері болса, кредиторлар шарттың талаптарын сақтамайды және қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың құқықтарына нұқсан келтіреді, мысалы, есеп айырысуда қателік жіберіп, қызмет көрсетуден заңсыз бас тарту немесе қарызды қайта құрылымдау және т.б., онда азаматтар бұл мәселелермен уәкілетті қаржы делдалына жүгіне алады.

Осылайша, банк омбудсманының шешімдері қарыздары басқаға берілген банктер мен коллекторлық агенттіктер үшін міндетті болады. Шұғыл қажеттіліктерге кредиті бар қарыз алушылар үшін бұл олардың құқығын қорғауды күшейтуге мүмкіндік береді. Жалпы омбудсманның өкілеттігін кеңейту мемлекеттік органдарға өтініштер санын азайтуға, омбудсман институтының қоғамдағы рөлін арттыруға және азаматтардың мерзімі өткен берешегін реттеу жүйесінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Қазақстандағы банк омбудсманы кім?

2023 жылғы 13 шілдеден бастап банк омбудсманы лауазымына ресми түрде Дархан Нұрпейісов тағайындалды. Заңға сәйкес омбудсман 2 жылға сайланады, бірақ ағымдағы жылғы 21 желтоқсаннан бастап Агенттіктің жаңа қаулысына сәйкес банк омбудсманын қаржы реттеушісімен келісілген кандидаттар арасынан 3 жыл мерзімге жасырын дауыс беру арқылы Өкілдер кеңесі сайлайды.

Банк омбудсманының Өкілдер кеңесіне Агенттіктен, Ұлттық Банктен, «Қазақстан қаржыгерлерінің қауымдастығы» ЗТБ-дан, екінші деңгейдегі банктерден, ипотекалық ұйымдардан, қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғауды жүзеге асыратын қоғамдық бірлестіктен, коллекторлар қауымдастығынан бір-бір өкілден кіреді.