Ұлы ақын ұлықталған күн

Абай – қазақтың ұлы ақыны. Әсілінде, бұл жай айтыла салған сөз емес. Заманында Алаш қайраткерлері бастаған ұлттың ұлы тұлғалары берген баға. Абайдың бір артықшылығы – өміршеңдігі. Екі ғасыр бұрын өмір сүрген ақынның орамды ойлары мен философиялық сөздері күні бүгінге дейін өзектілігін жойған жоқ. Сондықтан да, елімізде 10 тамыз – Абай күнін атап өту дәстүрге айналғанды. Биыл қаламызда бұл бағытта бірқатар айтулы шаралар өтті.

Жас өнерпаздар сайысы

Теміртаудағы Тұңғыш Президенттің тарихи-мәдени орталығында ұлы қазақ ақыны Абай Құнанбаевтың шығармашылығына арналған оқушылар байқауы өтті. Іс-шараның ұйымдастырушысы Теміртау қаласының Ресурстық тіл орталығы болды. Байқауға қатысуға 14 пен 50 жас аралығындағы 20-дан астам адам өтініш берді, алайда финалға тек 16 қатысушы ғана өтті.
Гүлнар Акишбаева, Теміртау қаласының Ресурстық тіл орталығының директоры: «Байқау екі номинациядан тұрады: «Мәнерлеп оқу» және «Ән орындау». Бүгінгі байқауға көптеген қатысушылар өлең оқыса, бес адам Абайдың әндерін орындайды».
Қазылар алқасы құрамында жоғары оқу орындарының профессорлары, Қазақстан Жазушылар одағының өкілдері, сондай-ақ белгілі әнші және композитор бар, әділ бағаларын берді. Қазылар алқасының мүшелері атап өткендей, мұндай іс-шараларды өткізу жастардың мәдени ағартушылығы үшін өте маңызды.
Жансая Жарылғапов, Букетов атындағы ҚарУ профессоры: «Біз үшін Теміртауда осындай байқаудың өтуі көптен күткен оқиға, өйткені Абай мұрасы қазіргі қоғамның өзекті мәселелерін шешуде, рухани тәрбиеде, жастардың дүниетанымын кеңейтуде өлшеусіз құндылыққа ие. Біздің мақсатымыз – Абай мұрасын өскелең ұрпаққа жақындату. Мұндай іс-шаралар қоғамның мәдени гүлденуінде және оны Абайдың поэтикасы мен ішкі философиясымен таныстыруда ерекше орын алады».
Байқау қорытындысы бойынша «Мәнерлеп оқу» номинациясында Гран-при иегері Арайлым Хуантан атанды. Бірінші орындар Жұлдыз Шолақова мен Шұғыла Үсенге берілді. «Ән орындау» номинациясында бірінші орынды Ғалымжан Маликов жеңіп алды. Барлық қатысушылар алғыс хаттармен марапатталды.

Зияткерлік сайыс

«Тау» спорт кешенінде Абай күніне арналған тоғызқұмалақ жарысы өтті. Қарағанды облысынан, Теміртаудан және басқа да қалалардан келген қазақтың ұлттық ойынына әуесқойлар интеллектуалдық сайысқа түсті.
Теміртау қаласының мәдениет және тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің бас маманы Ақниет Балтабаев: «Бүгін біз қалааралық ашық біріншілік өткізіп жатырмыз. Жарысқа елуге жуық жасөспірімдер мен ересектер қатысуда. Қатысушылар арасында Қарағанды, Шахтинск қалаларынан және Моңғолиядан келген төрт қыз бар. Бұл қазақтың ұлттық ойыны болғандықтан, мұндай жарыстарды өткізудің маңызы зор».
Ұйымдастырушылардың айтуынша, біріншіліктің басты мақсаты ұлттық спортты насихаттау ғана емес, сонымен қатар жастарды патриоттық рухта тәрбиелеу болып табылады.
Қарағанды облысының жамбы ату бойынша аға жаттықтырушысы Талғат Омарбаев: «Бүгін Теміртауда Абай күніне арналған жарыс өтуде. Бұл жарыстар сонымен қатар 8-13 қыркүйек аралығында Астанада өтетін Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының қарсаңында өтіп жатыр. Сайыстар 21 спорт түрі бойынша өтеді, оның ішінде тоғызқұмалақ та бар. Біздің Қазақстан бұл жарыстарға қатысады. Барлық ниет білдірушілерді жанкүйер болуға шақырамыз».
Тоғызқұмалақ ойынындағы дағдылары мен шеберліктерін көрсетуге әртүрлі жастағы адамдар келді. Қатысушылардың көбісі бұл ойынмен балалық шағынан бастап айналысады:
«Менің ойымша, мұндай жарыстарды жиі өткізу керек. Бұл қазақтың ұлттық ойындарының және тоғызқұмалақтың дамуына үлкен әсер етеді. Біз балаларды жарысқа дайындадық және бүгін олармен бірге келдік».
«Мен тоғызқұмалақты бес жасымнан бастап ойнап келемін, қазір он жылдан астам уақыт өтті. Маған тоғызқұмалақты әкем үйретті, кішкентай кезімнен жарыстарға жіберіп отырды. Тоғызқұмалақ мен үшін ең маңызды ойын. Бұл жарысқа қатысуымның мақсаты – ойынды дамыту және оны басқа балаларға көрсету».
Жарыс қорытындысы бойынша әртүрлі жас санаттарында жеңімпаздар мен жүлдегерлер анықталды. Барлық жеңімпаздарға медальдар мен естелік сыйлықтар табысталды.

Көшедегі концерт

Мереке құрметіне Теміртау мәдениет сарайының әртістері қала тұрғындарына шығармашылық сыйлық ұсынды — «дөңгелекті концерт» өткізіп, қаланың әртүрлі аймақтарын аралады. Мобильді концерттік топтың құрамына «Магнитка» вокалды ансамблі, татардың «Дуслық» фольклорлық ансамблі және халықтық «Калинка» ансамблі кірді.
Теміртау мәдениет сарайының бөлім меңгерушісі Руза Алдашева: «2020 жылдан бастап Қазақстанда Абай күні атап өтіледі. Теміртау мәдениет сарайы мен оның әртістері жыл сайын 10 тамызда қаламыздың әртүрлі аудандарында Абайдың әндерін орындап, дастандарын айтады. Бұл іс-шаралар жастарға ұрпақтар сабақтастығының жалғасып жатқанын көрсетіп, Абай мұрасын жеткізуге көмектеседі. Мұндай құнды әрі пайдалы іс-шаралар болашақта да жалғасын табатынына сенімдіміз».
Автобус бағыты барынша көп тұрғындарды қамту үшін мұқият ойластырылған. Әр аялдамада әртістер ұлы Абайдың өлеңдері мен әндерін орындап, мерекелік көңіл-күй сыйлады. Іс-шара әртүрлі жастағы адамдарға ұнады. Барлығы қызығушылықпен тоқтап, тыңдап, орындаушыларды ыстық ықыласпен қарсы алды:
«Бұл шынымен де керемет мереке! Қалада осындай іс-шараны ұйымдастырған ұйымдастырушыларға үлкен рахмет!»
«Тыңдау мен көру өте жағымды болды. Мұндайды тағы қайдан көруге болады? Біз жиі концерттерге бара бермейміз, ал мұнда бәрі тамаша болды. Ұйымдастырушыларға рахмет!»
«Шын мәнінде, біздің қалада осындай іс-шаралардың өткізіліп жатқаны өте керемет. Бұл сирек жағдай, бізге өте ұнады. Бүгін біз Абайдың шығармашылығымен жақынырақ таныстық».
Айта кетейік, Абай күнін мерекелеу — ұлы қазақ ақыны мен ойшылына деген құрмет қана емес, сонымен қатар оның мұрасын сақтау және насихаттауға ықпал ететін маңызды мәдени шара.

Ұлы ақын мұрасы

Теміртау қаласының тарихи-өлкетану музейінде «Музейлік талдау: Абай шығармашылығы» атты философиялық экспозиция-ойтолғау дайындалды.
Теміртау тарихи-өлкетану музейінің экскурсоводы Лаура Каленова: «Экспозицияда Абайдың шығармалары музей экспонаттарымен үйлесімді түрде ұсынылған. Экспозицияның ортасында қазан, шаңыраққа ұмтылған бұтақты ағаштар орналасқан. Абайдың шығармалары осы бұтақты ағаштар сияқты, терең тамыр жайған. Ағаштың бұтақтарында махаббат пен табиғат, өнер мен ғылым, адам бейнесі туралы өлеңдер және Абайдың даналық сөздері бейнеленген жапырақтар орналастырылған. Ағаштың айналасына поэзияны музейлік тұрғыдан ашып көрсететін экспонаттар қойылған».
Ұлы ақын және қазақ әдебиетінің негізін қалаушы Абай Құнанбаев 1845 жылы қазақ аристократтарының отбасында дүниеге келіп, Қазақстанның тарихы мен мәдениетінде өшпес із қалдырды. Оның көпқырлы шығармашылығы шамамен 170 өлең, 56 аударма, поэмалар және әйгілі «Қара сөздер» кітабын қамтиды.
Теміртау тарихи-өлкетану музейінің экскурсоводы Лаура Каленова: «1860 жылы оқуын аяқтап, алғаш рет өлең жаза бастаған кезде, оларды досы Көкпай Жантасовтың атымен жариялаған. Тек 40 жасқа келгенде ғана алғашқы ересек өлеңдерін жазды. Абай Құнанбаев қазақ поэзиясының жаңашылы болды. Оның жыл мезгілдеріне арналған өлеңдері жаңашылдық сипатқа ие. Мысалы, 1886 жылы жарық көрген «Жаз» өлеңі. Ол қазақ өлеңіне жаңа өлшемдер, ұйқастар және сегіз жолды және алты жолды өлең формаларын енгізді».
Музей келушілері Абайдың шығармаларымен қатар, оның шығармашылығы мен философиясын тереңірек түсінуге көмектесетін ерекше музейлік экспонаттарды да көре алады.
«Музейлік талдау: Абай шығармашылығы» экспозициясы екі апта бойы келушілерге ашық болады. Әрбір ниет білдіруші ұлы мұраға қол тигізіп, Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы көбірек біле алады.

Әсел Тұрмағамбетова